'Azdan çoğa doğru desteklerin olmasını beklerken tam tersi oldu'

ŞEHRİBAN KIRAÇ / NEFES

Kahramanmaraş depremlerinin üzerinden iki yıl geçmesine rağmen yıkımın en çok olduğu illerde toparlanma da sancılı ilerliyor. Neredeyse yüzde 80’i harabeye dönen Hatay’da insanlar yaşama tutunmaya çalışıyor.

Yeni bir hayat kurulması için daha fazla desteğe ihtiyaç duyduklarına dikkat çeken Antakya Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Hikmet Çinçin, “Herkes tekrar hayata bağlanma çabası içinde. Herkesin içinde fırtınalar kopuyor, depremler oluyor. Yerle bir olan eski Antakya tekrar kurulmazsa, buranın tarihi kimliğine dönmesi de mümkün olmayacak” dedi.

300 ARKADAŞIM YOK

Hikmet Çinçin ile kentin yeniden ayağa kalkması için iki yılda yapılanları, yapılmayanları konuştuk.

-Depremin üzerinden 2 yıl geçti, hayatınızda neler değişti?

En acı olanı tam 300 arkadaşım, dostum akrabam yok. Büyük bir travma. Vücut bütünlüğünü yitirmiş arkadaşlarım, iş insanları var. Herkes tekrar hayata bağlanma, eski hayatlarına dönme çabası içinde. Herkesin içinde fırtınalar kopuyor depremler oluyor. Ama güçsüz de olmamak gerekiyor. Yoksa bedelini de ödüyorsunuz.

ŞEHİR ÇOK PAHALI OLDU

-Depremden sonra çok fazla kişi memleketini terk etmek zorunda kaldı, siz hiç Hatay’dan gitmeyi düşündünüz mü?

Hiç aklıma getirmedim. Benim tek hayalim vücut bütünlüğümü koruyup Hatay’da ölmek. Hatay’ı terk edenlerin haklı gerekçeleri var. Burada altyapı yok, elektrik, internet, karayolu, havayolu ulaşımında ciddi sıkıntılar söz konusu. Ama tersine göçü de canlandırmak gerekiyor. Depremden sonra şehir çok pahalı hale geldi. Eskiden Hatay ile ucuz diye övünürdük. Mutfağı lezzetler çok iyi derdik, şu anda herşey çok pahalı artık.

-Deprem öncesine gitseniz, bu günleri yaşamamak için neler yapardınız?

İnsanlar kendilerini güvenceye alacak yeterli sigortaları yapmamışlar. Birey olarak değil toplum olarak çok şey yapılması gerekiyordu. Deprem master planları yoktu ya da uygulanmadı. Şu an yeni kentleşme var, yeni deprem toplanma alanları yapılıyor mu bilmiyoruz, maalesef çok da göremiyoruz. Antakya’nın eski tarihi şehrin ayağa kaldırılması için bir şey yapılmıyor. Bu konuda destekler çok yetersiz. Bu yetersiz desteklerle eski şehrin ayağa kalkması mümkün değil. Burası tekrar kurulmazsa Antakya eski kimliğini de kazanamaz.

-Sivil toplum örgütleri, devlet, özel sektör destek elini çekti mi buralardan?

Sivil toplum, iş insanlarının baş edebileceği büyüklüğün çok ötesinde bir yıkım var. Acı tazeyken insanlar daha duygusal oluyor. Zaman geçtikse o duygular maalesef geçiyor. Gündem de çabuk değişiyor. İlgi odakları başka kanallara kayıyor. Deprem sabahı göçükten çıkmış, her şeyini, ailesini, iş yerini kaybetmiş binlerce insan var. Onların tekrar hayata dönmesini konuşuyoruz. Destekler o kapsamda olmalı. Azdan çoğa doğru desteklerin olmasını beklerken tam tersi oldu. Az hasar gören yerlerle çok hasar gören yerler aynı kefede olmamalı. Yıkımın yarattığı tahribata göre “İlçe Bazlı Teşvik Paketi” hazırlanması ve uygulanması oldukça önemli.

KAPASİTE KULLANIM ORANLARI DÜŞÜYOR

-Hatay’ın sanayisi ne durumda?

Antakya Küçük Sanayi Sitesi neredeyse yerle bir oldu ve ciddi imkansızlıklar içerisinde hizmet vermeye çalışıyor. Orta ve uzun vadede OSB’lerin taşeronu ya da fason üretimini yapan küçük sanayi sitelerinin işlevselliğini kaybetmesinden dolayı, OSB maliyetlerinin de her geçen gün artıyor. Kapasite kullanımları düşüyor. Firmalarımız bankalara verdiği gayrimenkul teminatlar yıkıldığından teminat sıkıntısı yaşıyorlar. Depremde yüzde 95 ağır yara alan ayakkabı sektörü, Antakya’daki imalatçı esnaf dahil olmak üzere toplam 241 esnafla Reyhanlı Küçük Sanayi Sitesinde geçici üretim yapıyor. Yurt içi erkek ayakkabısı üretimde yüzde 35 paya sahip olan Antakya Ayakkabı imalatçıları, deprem sonrasında yüzde 60 istihdam ve yüzde 60 iş kaybı yaşadı.

HİBELER VERİLMELİ

-Hatay’ın tekrar ayağa kalkması için neler öneriyorsunuz?

Devletimizin, afet bölgesi destek kaynaklarını doğru ve isabetli olarak en çok zarar görmüş dar alanlara yönlendirmesi gerekiyor. Bu kapsamda, yıkımın yarattığı tahribata göre “İlçe Bazlı Teşvik Paketi” hazırlanması ve uygulanması önemli. 6 Şubat depremlerinden en fazla zarar gören Antakya, Defne, Hassa, Samandağ ve Kırıkhan ilçelerimiz için “özel bir destek paketi oluşturulmasını ve mücbir sebep uygulamasının Van depreminde 5 yıl 7 ay uygulanan şartlar gibi genişletilerek bölgemizin yeniden ayağa kalkmasına katkı sunulmasını istiyoruz. 2022, 2023 ve 2024 yılları için yıkık veya ağır hasarlı işletmelerin SGK ve BAĞ-KUR prim muafiyeti verilmesi, işletmelerin mali yükünü hafifletecek ve istihdamın korunmasına katkı sağlayacak.

11 AY ENKAZ YERDEYDİ

6 Şubat depremleriyle 87 bin 230 yapı ve 322 bin 639 bağımsız bölüm yıkıldı ya da ağır hasar aldı. Enkaz kaldırma süreci ise 11 ayda tamamlandı. Hak sahipliği hususunda, toplamda 173 bin 353 başvuru kabul edilirken, bunlardan 151 bin 811’i konut, 21 bin 755’i ticarethane ve 787’si ise ahır için yapılmıştı. Yapılması gereken konut sayısı 136 bin 250, iş yeri sayısı 15 bin 816.

İNTERNET ELEKTRİK ÇOK SORUNLU

-Altyapı eksikleri neler?

Hatay’da sık sık kesilen elektrik ve su sorunsalı devam ediyor. Depremzede vatandaşlarımız, kesintiler nedeniyle, ısınma problemleri de yaşıyor. Deprem sonrası mobil iletişim ve internet şebekeleri hâlâ sorunlu. İlimizde, elektrik altyapısına destek olacak alternatif yenilenebilir enerji kaynaklarının yatırımı ile mobil iletişim ve internet altyapısını güçlendirecek projeler hazırlanmalı.

TURİZMİN CANLANMASI UZUN ZAMAN ALACAK

-Tersine göç hangi şartlarda mümkün olur?

Barınma imkanlarına dönük çözümler hızlandırılmalı. Kalifiye eleman ihtiyacına yönelik mesleki eğitim programları düzenlenmeli. İstihdama devlet destek sunmalı. Eğitim ve sağlık hizmetlerine erişim kolaylaştırılmalı. Hatay önemli bir turizm ve gastronomi şehriydi, o özelliğini de yitirdi. Deprem Hatay’da turizm sektöründe önemli bir gerilemeye yol açtı. 110 tarihi eser hasar gördü. Bu eserlerin 40’ı acil müdahaleye ihtiyaç duyuyor. 2022’de Hatay’ı 1 milyon 300 bin turist ziyaret etti. 2023 yılı ilk 3 ayında Hatay’ı ziyaret eden turist sayısı 200 binin altında kaldı. Hatay’ın turizm sektörünün yeniden canlanması için zaman ve emek gerekiyor.