Trump Türkiye ekonomisini nasıl etkileyecek?

Başkanlık görevini 20 Ocak 2025'te Joe Biden'dan devralacak Trump'ın seçim kampanyasında "Önce Amerika" stratejisiyle vadettiği ekonomik planın ülke ekonomisi ve küresel ticarete önemli etkilerinin olacağı öngörülüyor.

İlk döneminde iddialı politika değişiklikleri yapmasına rağmen bürokrasiden şikayet eden Trump'ın, yeni dönemde vaatlerini Senato ve Temsilciler Meclisi'nde çoğunluğu sağlayan Cumhuriyetçilerin desteğiyle daha hızlı hayata geçirmesi bekleniyor.

Sözlükteki en sevdiği kelimenin "tarife" olduğunu belirten Trump, başta Çin menşeli ürünler olmak üzere ithalatta ciddi gümrük vergisi artışına gitmeyi planlıyor.

Tüm dünyanın gözleri Trump'ın üzerinde olacak. Türkiye’de ise Ankara-Washington ilişkilerinin yeni bir evreye geçmesi bekleniyor. Trump’ın gelişi kuşkusuz Türkiye ekonomisi için de belirleyici olacak.

Geçmişte Trump dönemi Türkiye ekonomisi için oldukça sancılı dönemlere sebep olmuştu. Diğer taraftan Biden ve Demokratların Ukrayna-Rusya savaşında şahin Ukrayna destekçisi olması da Türkiye’nin Rusya’yla ekonomik ilişkilerini etkiledi.

Trump ocak ayında ikinci kez göreve başlayacak. Trump’ın ikinci döneminin Türkiye ekonomisi için etkileri merak ediliyor. Trump önceki gün yaptığı açıklamada, bir gazetecinin Suriye’yle ilgili sorusunu yanıtlarken (Cumhurbaşkanı Tayyip) Erdoğan’ın ‘çok akıllı ve güçlü’ olduğunu belirterek “Bu işin arkasında Türkiye var. Binlerce yıldır orayı istiyorlardı ve aldılar. Türkiye bölgede büyük bir güç, Erdoğan çok iyi anlaştığım biri ve büyük bir askeri gücü var. Çok güçlü bir ordu kurdu" değerlendirmesinde bulundu.

İlk Trump döneminde Türkiye ve ABD’nin ekonomik ilişkileri oldukça sancılı olmuştu.

Ancak piyasalar Trump’ın ikinci dönemi konusunda oldukça iyimser. Trump’ın seçimleri kazandığı gün TL yüzde 0,4 değer kazanırken borsa da yüzde 3 yükselmişti.

Yatırımcılar, ABD’nin barışa yönelik bir hamlesinin, Türkiye’de enflasyonu tersine çevirmeye yönelik yabancı yatırımları teşvik edebileceğini belirtti. Varlık yönetimi şirketi TCW'nin Los Angeles merkezli gelişen piyasalar araştırma başkanı Blaise Antin, “Trump’ın zaferiyle Türkiye, küresel gelişen piyasalar arasında göreceli olarak öne çıkan bir konumda” dedi.

Antin, “Yine de Türkiye, büyük ölçüde yerel gelişmelere bağlı ve Şimşek’in ekibi 2025 boyunca yönetime hakimiyetini sürdürebilirse, Türk tahvilleri ve lira için olumlu bir tablo oluşacaktır” değerlendirmesinde bulundu.

Diğer taraftan Trump’ın ABD’de uygulayacağı ekonomi politikasının da Türkiye’ye dolaylı etkileri olması da ihtimal dahilinde. Piyasa dalgalanmalarının küresel ekonomide yaptığı sarsıntı zaten kırılgan olan Türkiye ekonomisine de zarar verebilir. Ayrıca Trump'ın Fed'i çok daha şahin bir yöne itmesi de ihtimal dahilinde.

Ayrıca Trump, zaten durgun olan küreselleşme sürecini iyice durulabilir. Economist dergisinde yer alan analize göre, Trump döneminde gelişmekte olan ekonomiler, büyüme potansiyellerini artırmak için ticareti daha az kullanabilir.

RAHİP KRİZİ HAFIZALARDAKİ TAZELİĞİNİ KORUYOR

Ayrıca Ankara’nın bir önceki Trump yönetimi ile olan ilişkisi oldukça gelgitli. Rahip Brunson’ın tutukluluğu döneminde çıkan döviz krizi ve ek vergilerin yarattığı sorunlar hâlâ Türkiye’nin başını ağrıtıyor.

Ankara’nın beklentilerine bu ek önlemlerin kalkıp kalkmayacağı da rağmen soru işareti.
2016 yılında Türkiye Amerikalı rahip Andrew Brunson'ı ajanlık suçlamasıyla tutuklamıştı. Tutuklanmanın üzerine yaşanan anlaşmazlık, yıllarca sürecek ekonomik çalkantılara sebep olacak bir döviz krizinin tetikleyicisi oldu.

Casusluk yaptığı suçlamasıyla 9 Aralık 2016’da tutuklanan ABD’li pastör Andrew Brunson’ın 2018’de ev hapsine alınması sonrası, ABD’den peş peşe sert açıklamalar geldi. Brunson’ın serbest bırakılmaması durumunda Türkiye’ye ekonomik yaptırım uygulanacağının duyurulmasıyla ağustos ayı başında 5 TL olan dolar bir hafta içerisinde 6,5 TL seviyesini geçti.

12 Ağustos gecesi uluslararası piyasalarda 7,20 TL’yi test etti. Ekim 2018’de Brunson’un serbest bırakılmasının ardından dolar yeniden 5 TL seviyesinin üzerine geriledi. Dolar kuru 2018 yılını 5,29 TL’den kapattı.

Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin ilk yılı olan 2018’de Türkiye’de büyüme yavaşlarken patates ve soğan gibi temel gıdalar başta olmak üzere gıda enflasyonunda da ciddi bir sıçrama yaşandı.

Trump döneminde aynı şekilde Brunson'ın tutuklanmasının ardından Beyaz Saray iki Türk bakana yaptırım uyguladı ve ardından Türkiye’nin ihraç ettiği alüminyuma yüzde 20, çeliğe ise yüzde 50 gümrük vergisi getirdi.

Türkiye de ABD otomobillerine uygulanan gümrük vergisini iki katına çıkararak yüzde 120'ye yükseltti. Alkole uygulanan gümrük vergisini de yüzde 140'a yükseltti. Bu sırada Türk lirası, geciken faiz artırımlarına ilişkin endişelerin de etkisiyle zaten düşüyordu.

Brunson nihayet serbest bırakıldı ve Türk makamları tarafından teröre yardım etmekten suçlu bulunduktan sonra 2018 yılında ABD'ye iade edildi.

Washington 2019'da Türkiye'nin tercihli ticaret statüsünü sona erdirdi ancak çelik tarifelerini %25'e indirerek Ankara'nın bazı ABD ithalatlarına uyguladığı gümrük vergilerini düşürmesine yol açtı.

Trump’ın göreve geldiği yıl 12,3 milyar dolar olan yıllık ithalat 2018’de 13 milyar dolara yükselmiş, ek önlemlerin ve ekonomik gerilimlerin etkisiyle 2019’da 11,8 milyar dolara gerilemişti. 2020 yılında pandeminin de etkisiyle 11,5 milyar dolara kadar düştü. Biden’ın göreve geldiği 2021, 2022, 2023 yıllarında ise bu rakam sırasıyla 15,8, 25,2 ve 13,1 milyar dolar oldu.

İhracat tarafında ise 2017’de 9,2 milyar dolar olan rakam 2018’de 9 milyar dolara, 2019’da ise 8,9 milyar dolara geriledi. 2020’de 10,2 milyar dolar olan ihracat miktarı 2021, 2022 ve 2023 yıllarında sırasıyla 14,7, 16,9 ve 14,9 olarak gerçekleşti.

ABD’yle Türkiye’nin 2021 yılında 27,8 milyar dolar olan ikili ticaret hacmi 2022 yılında 32,1 milyar dolarla rekor bir düzeye ulaşmış, 2023 yılında ticaret hacmi 30,6 milyar dolar olarak gerçekleşmişti.

ANKARA VERGİLERDE DÜŞÜŞ BEKLİYOR

Ankara, ABD'nin çelik ve tekstil ürünlerine uyguladığı gümrük vergilerinin Trump'ın ikinci döneminde düşeceğini umuyor. Bir etkinlikte konuşan Ticaret Bakanı Ömer Bolat, "Gelişmeleri hep birlikte göreceğiz. Ama göreve başlarken ihtiyatlı bir iyimserlik olabilir" dedi.

Bolat, "Biz şunu bekleriz: savunma sanayinde bazı ihtiyaçlarımız noktasında ambargosuz şekilde ilişkilerin düzelmesi, Türkiye'ye, İslam dünyasına, bölgeye bakışta daha dengeli adil bir yaklaşım gösterilmesi, ekonomik gücünü göstermesi, dış ticaretimizde bizim başta çelik ve tekstil ürünlerinde gümrük vergilerinin azaltılması beklentimiz var” diye konuştu.

TÜRKİYE-RUSYA İLİŞKİLERİ

Trump döneminin ekonomiye etkisine ilişkin bir diğer soru işareti de Rusya ile ilişkilerin nasıl bir seyir izleyeceği. Rusya-Ukrayna savaşında Joe Biden yönetiminin Ukrayna destekçisi şahin pozisyonu ve yaptırımların sıkı tutulması Rusya ile iş yapan Türk şirketleri ve bankaları oldukça zorluyordu.

Washington, savaşta kullanılabileceğini söylediği malların Rusya'ya akışını durdurmak için Ankara'yı daha fazlasını yapmaya çağırmış ve ihracat kontrollerini ihlal ettiği için birkaç küçük Türk şirketine yaptırım uygulamıştı.

ABD yaptırımlarından korkan Türk bankaları da Rusya ile ilgili işlerini durdurmuştu. Diğer taraftan Ankara, ticaret ortaklarını daha iyi çeşitlendirmek için gelişmekte olan ekonomilerden oluşan BRICS grubuna katılmak istediğini de söylemişti.

Türkiye Rusya'nın Ukrayna'yı işgaline karşı çıktı ve Kiev'e silahlı insansız hava araçları tedarik etti. Ancak Rusya'ya yönelik yaptırımlara karşı çıkarak Batılı müttefiklerini de kızdırdı ve güvenli sığınaklar arayan zengin iş adamları da dahil olmak üzere daha fazla Rus turist ve göçmene kucak açtı.

Washington, savaş alanında kullanılabileceğini söylediği malların Rusya'ya akışını durdurmak için Ankara'yı daha fazlasını yapmaya çağırdı ve ihracat kontrollerini ihlal ettiği için birkaç küçük Türk şirketine yaptırım uyguladı.

ABD yaptırımlarından korkan Türk bankaları da Rusya ile ilgili işlerini durdurdu. Yine de Ankara, ticaret ortaklarını daha iyi çeşitlendirmek için gelişmekte olan ekonomilerden oluşan BRICS grubuna katılmak istediğini de söyledi.

Trump, ABD'nin Ukrayna'ya verdiği desteğin boyutunu eleştiriyor ve başkan olarak 24 saat içinde savaşı sona erdireceğini söylüyor. Bu durum Rusya ile iş yapmak isteyen şirketleri ve bankaları rahatlatacak gelişmelere sebep olabilir.