Dokuz soruda kolesterol: Yumurta miti doğru mu?

Yüksek kolesterol kalp hastalıklarına ve felce neden olabiliyor. Üstelik hiçbir belirti göstermeden yükselebiliyor. Bu yüzden uzmanlar 40 yaşın üstündeki kişilerin her beş yılda bir kolesterollerini kontrol ettirmesini söylüyor. Aslında kolesterol basit bir kavram olmasına rağmen sağlığa zarar veren diğer şeylerin aksine günlük hayatta doğrudan etkisini göstermediği için soyut kalabiliyor.

Yumurtaların kolesterol içerdiği için sağlıksız olduğu gibi internette dolaşan doğru bilinen yanlışlar da duruma pek yardımcı olmuyor. Ya da sözde bilim insanlarının sağlık için en büyük riskin şeker olduğunu söyleyerek kolesterolün kalp hastalıklarındaki önemini küçümsemesi... İngiliz gazetesi The Guardian dokuz başlıkta kolesterolün ne olduğunu mercek altına aldı.

KOLESTEROL NEDİR?

İngiliz Kalp Vakfı'nda (BHF) kalp hemşiresi Emily McGrath, kolesterolün kan dolaşımında doğa olarak bulunan yağlı bir madde olduğunu söylüyor. Aynı vakıfta diyetisyen Tracy Parker ise östrojen ve testosteron gibi hormonlar için belli miktarda kolesterole ihtiyacımız olduğunu belirtiyor. McGrath "Hücrelerimiz de sağlam olmak için kolesterole ihtiyaç duyuyor. Asıl sorun kolesterol miktarı yüksek olduğunda başlıyor" diyor.

Vücudumuz kolesterol üretse de seviyeleri yaşam tarzına ve genetiğe göre değişebiliyor.

Kanda iki çeşit kolesterol bulunuyor: Kötü kolesterol olarak da bilinen düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) ve iyi kolesterol olarak bilinen yüksek yoğunlukla lipoprotein (HDL). LDL'nin kötü huylu olmasının nedeni fazlasının arterlerde tıkanıklığa neden olması. Bu da kalp krizi ve felç riskini yükseltiyor.

HDL ise LDL'nin karaciğerde sindirilerek yeniden emilimine yardım ediyor. Yani HDL, LDL seviyesinin dengede kalmasını sağlıyor. Şimdiye kadar yapılan araştırmalar kötü kolesterolün seviyesini düşük tutmanın kalp hastalıkları riskini azalttığını gösteriyor.

KOLESTEROLE NE ZAMAN BAKTIRMALI?

İngiltere Ulusal Sağlık Servisi (NHS), 40 ila 74 yaş aralığının beş yılda bir, 75 yaş üstü olanların ise her yıl kolesterol seviyelerine baktırması gerektiğini söylüyor. Ancak uzmanlar ailede kalp hastalığı hikayesi olan varsa ya da göğüs ağrısı varsa doktora giderek kolesterol kontrolü yaptırılabileceğini belirtiyor.

TESTLER NELER GÖSTERİYOR?

Kan testlerinde genelde hem LDL hem de HDL ölçülür. Uzmanlar kolesterol konusundaki en detaylı bilgiui lipid testlerinin verdiğini belirtiyor. Çünkü bu testte hem HDL ve LDL hem de trigliserid değerleri öğrenilebiliyor.

Sağlıklı HDL seviyeleri erkeklerde 1 mmol/L'nin üstünde, kadınlardaysa 1.2 mmol/L'nin üstünde olmalı.LDL seviyeleri ise 3 mmol/L'nin altında olmalı.

Uzmanlar HDL'nin genelde "çok yüksek" olmasının sorun yaratmadığını belirtiyor.

TRİGLİSERİD NEDEN ÖNEMLİ?

Kandaki bir diğer yağ olan trigliseridin önemiyle ilgili olarak McGrath "Bazı insanların kolesterolü iyi olsa da trigliseridi yüksek olabilir. Bu da onları tehlikeye sokabilir" diyor. Trigliseridler kullanılmayan, depolanan kalorilere deniyor. LDL gibi trigliseridlere de ihtiyaç duyuluyor. Ancak LDL gibi yüksek olması sorun yaratabiliyor.

GENLER NE NOKTADA DEVREYE GİRİYOR?

Sağlıklı beslenme ve aktif yaşam tarzı sağlıklı yaşam için gereklilik olsa da uzmanlar lipid seviyelerinin genetik olduğunu belirtiyor. Eğer yüksek kolesterolünüz varsa ve bunu ailenizden miras aldıysanız ilaç kullanmanız gerekebiliyor. Çünkü bu durumda kolesterolü normal seviyelere yalnızca beslenmede değişiklikler yaparak çekemeyebilirsiniz.

En yaygın genetik lipid bozukluğu hiperkolesterolemi. Bu hastalık 250 kişiden birini etkiliyor. 55 yaşın altındaki babanız ya da ağabeyiniz, 65 yaşın altındaki anneniz ya da ablanız kalp krizi geçiriyorsa bu hiperkolesteroleminin işareti olabilir.

KİLOLAR KOLESTEROL SEVİYELERİNİ NASIL ETKİLİYOR?

Aşırı kilolu ya da obez olan herkes yüksek kolesterollü olacak diye bir şey yok. Ancak uzmanlar aşırı kilonun yüksek kolesterole davetiye çıkarabileceğini belirtiyor. Aşırı kiloluysanız, hareket etmiyorsanız ya da kötü bir şekilde besleniyorsanız yüksek kolesterole, yüksek tansiyona sahip olma ve kalp hastalıklarına yakalanma riskiniz artıyor.

İYİ KOLESTEROL İÇİN EN İYİ BESİNLER NELER?

Uzmanlar besin liflerinin tamamının kolesterolü düşürmeye yaradığını söylüyor. Ama özellikle yulaf, fasulye ve mercimekte bulunan çözünebilir lifin ekstra katkısı oluyor. Bu besinlerde beta-glukan denen bir lif türü bulunuyor. Bu lif bağırsakta kolesterolün vücutta emilimini durduracak bir jel oluşturuyor. Böylelikle fazla kolesterol dışarı atılabiliyor. Günde üç gram beta-glukan almak kolesterol seviyelerini düşürücü etki yaratabilir. 40 gram yulaftan oluşan bir lapada yaklaşık 1.4 gram beta-glukan oluyor.

KOLESTEROL İÇİN EN KÖTÜ BESİNLER

Kolesterolü düşürürken tüketilen doymuş yağı azaltmak da söz konusu. Dolayısıyla et, tereyağı ve krema gibi doymuş yağ içeren besinler kolesterol seviyeleri için iyi sayılmaz. Uzmanlar Hindistan yağı (yüzde 85 doymuş yağ içeriyor) ve palm yağı (tereyağından iki kat fazla doymuş yağ taşıyor) gibi tropikal yağlara da dikkat çekiyor.

Ayrıca şekerli yiyecekleri de olabildiğince az tüketmek gerekiyor.

YUMURTA MİTİ DOĞRU MU?

Uzmanlar ayrıca yumurta mitinin de doğru olmadığının altını çiziyor. Yumurta, kabuklu deniz ürünleri ve sakatat gibi besinlerde kolesterol olsa da bunun vücuttaki kolesterol seviyeleri üstündeki etkisinin çok küçük olduğunun altını çiziyor.