Döviz açığında 4 yıl sonra ilk

TL'deki yüksek faiz ve kurlardaki yatay seyir reel sektörü mevduatta TL'ye, kredilerde ise dövize yönlendirirken döviz pozisyonu açığı büyüyor.

Merkez Bankası'nın (TCMB) bugün yayımladığı 'finansal kesim dışındaki firmaların döviz varlık ve yükümlülükleri' verileri de bu durumu ortaya koyuyor.

Söz konusu verilere göre, Kasım 2024'te bir önceki aya göre reel kesimin döviz varlıkları 4 milyar 942 milyon dolar azalırken, yükümlülükleri 181 milyon dolar arttı.

Böylece reel kesimin net döviz pozisyonu açığı bir önceki aya göre 5 milyar 123 milyon dolarlık artışla kasımda 132 milyar 798 milyon dolara yükseldi.

Döviz açığında kasımda 54 ayın zirvesi görülürken, 53 ay sonra ilk kez 130 milyar dolar eşiği aşılmış oldu.

DÖVİZ MEVDUATTA DÜŞÜŞ

Kasım 2024 dönemi varlık dağılımı incelendiğinde; bir önceki aya göre yurt içi bankalardaki mevduat, ihracat alacakları ve menkul kıymetler sırasıyla 4 milyar 623 milyon dolar, 775 milyon dolar ve 83 milyon dolar azalırken, yurt dışına doğrudan sermaye yatırımları 540 milyon doları arttı.

Yükümlülük dağılımında ise; bir önceki aya göre yurt içinden sağlanan nakdi krediler 1 milyar 955 milyon dolar artarken, yurt dışından sağlanan nakdi krediler ve ithalat borçları sırasıyla 1 milyar 582 milyon dolar ve 192 milyon azaldı.

Yükümlülüklerin vade yapısına bakıldığında; Kasım 2024 döneminde yurt içinden sağlanan kısa vadeli krediler Ekim 2024 dönemine göre 631 milyon dolar artarken, uzun vadeli olanlar 1 milyar 324 milyon dolar arttı. Yurt dışından sağlanan kredilerde ise kısa vadeli olanlar 1 milyar 648 milyon dolar azalırken, uzun vadeli krediler 127 milyon dolar azaldı.

Kasım 2024 döneminde kısa vadeli varlıklar 133 milyar 756 milyon dolar iken, kısa vadeli yükümlülükler 109 milyar 294 milyon dolar oldu. Kısa vadeli net döviz pozisyonu fazlası ise 24 milyar 461 milyon doları olarak gerçekleşerek Ekim 2024 dönemine göre 4 milyar 465 milyon dolar azaldı.

Kısa vadeli yükümlülüklerin toplam yükümlülükler içindeki payı yüzde 37'ye yükseldi.

DÖVİZ KREDİ ARTIŞI REKOR KIRMIŞTI

Getirilen sınırlandırmalara rağmen, bankacılık sektöründe döviz cinsi kredi hacmi 2024'te 39 milyar dolarlık rekor artışla 167,7 milyar dolara yükselmişti. Böylece, 2018 yılı sonrasında döviz cinsi kredi hacmi yıllık bazda ilk kez artış kaydetmişti.

TL cinsi ticari krediler 2024'te sadece yüzde 20,3 artarken, döviz cinsi kredilerde artış yüzde 30,3 olmuştu.

2024'te yerleşiklerin yabancı para mevduatı ise parite etkisinden arındırıldığında 17,9 milyar dolar azalmıştı.

KUR KRİZİ SONRASI AÇIK AZALMIŞTI

Kur krizi öncesinde Mart 2018'de 195,5 milyar dolarla zirveyi gören reel kesimin döviz açığı, Ekim 2023'te 74,5 milyar dolara kadar gerilemişti. Ekim 2023 ile Kasım 2024 arasındaki 13 ayda reel kesimin döviz açığı 58,3 milyar dolar arttı.

Kur krizleri ve düşük faiz politikası uygulanan bu beş buçuk yıllık dönemde döviz açığında 121 milyar dolarlık düşüş sırasında TCMB döviz rezervleri, özel sektörün döviz açığının kapatılmasında kullanılmış, bu dönemde düşük faizli TL kredi kullanan şirketler döviz varlıklarını artırmış, döviz borçlarının bir bölümünü kapatmıştı.

2024 ile birlikte ise tablo değişti ve döviz krediye erişebilen şirketler, bu krediyi ithalat ve yatırım ödemelerinin yanı sıra yüksek TL faizden yaralanmak için kullanmaya başladı.