SONGÜL DALGIÇ BİLGİLİ / NEFES
“Türkiye Yüzyılı’nın emektarları” 2024’te ne karnını doyurabildi, ne kirasını ödeyebildi. 4 milyona yakın emekli 12 bin 500 liraya geçinmeye mahkum edildi. Ortalama emekli aylığı 14 bin lira olurken, açlık sınırı 21 bin 83 lira ile en düşük emekli maaşının 1.7 katına çıktı. 3 milyon civarında emekli geçinemediği için işin yolunu tuttu. Tüm Emekliler Derneği Başkanı Satılmış Çalışkan, “Herkes iş arıyor ama bulamıyor” dedi.
SİNEMA İNDİRİMİ
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2024’ü Emekliler Yılı olarak ilan ederken, “Emeklilere özel yeni hizmetleri devreye alacağız” sözü verdi.
Ancak emekliler yılında emeklinin payına sadece sosyal tesislerde yüzde 15, sinema biletlerinde yüzde 30 indirim düştü. 2023’te yıllık enflasyon TÜİK’e göre yüzde 64, ENAG’a göre yüzde 127 artarken, en düşük emekli maaşı 7 bin 500 liradan 10 bin liraya yükseltildi. Haziranda 12 bin 500 liraya çıkartılsa da Türk-İş’in aynı ay açıkladığı 18 bin 978 liralık açlık sınırının altında kadı.
Milyonlarca emeklinin gözü 3 Ocak’ta açıklanacak enflasyon rakamlarına çevrildi. Memur ve emekli zam oranını 6 aylık enflasyon farkı belirleyecek. Ancak emeklinin zamlı maaşı daha cebe girmeden yüksek enflasyonla buhar oldu. Son dönemde artan gıda, enerji ve ulaşım fiyatları, maaşları hızlı bir şekilde eritti.
GİDER KATLANDI
Enflasyon resmi rakamlara göre kasımda yüzde 48, Enflasyon Araştırma Grubu’na (ENAG) göre yüzde 86.76 oldu. TÜİK’e göre bu dönemde konutta yıllık artış yüzde 74, gıda ve alkolsüz içeceklerde yüzde 48 oldu. Sağlık harcamaları yüzde 53, ulaştırma yüzde 26, haberleşme yüzde 36, lokanta yüzde 59 yükseldi. 2024’te benzine 59, motorine 64 kez zam yapıldı. Bir yıl içinde 50 litrelik depo maliyeti yüzde 25 arttı. Kiralara yüzde 100’ü aşan zamlar yapıldı. Elektrik ve doğalgaz fiyatları da yüzde 38 arttı.
En temel ihtiyaç olan suyun fiyatı bile bir yılda ikiye katlandı. Damacana su fiyatı, 140 liraya çıktı.
Mayısta yüzde 25 artışla 10 liraya yükselen 200 gram ekmeğin fiyatı 1 Ocak itibarıyla yüzde 25 yeni artışla 12.5 liradan satılacak.
İkramiyeler harçlık oldu
Emekliler Yılı’nda müjde olarak duyurulan bayram ikramiyeleri harçlığa döndü. 2018’de 1.000 TL olarak verilen bayram ikramiyesi 2021’de 1.100 TL, 2023’te 2 bin TL, 2024’te ise 3 bin TL oldu. DİSK-AR’ın hesaplamasına göre emekli bayram ikramiyesi resmi enflasyon kadar artsaydı en az 6 bin 163 TL, gıda enflasyonu kadar artsaydı en az 7 bin 904 TL, asgari ücret kadar artsaydı en az 10 bin 606 TL olmalıydı. Emekli ikramiyelerinin asgari ücrete göre kaybı ise yalnızca 2024’te 15 bin TL.
Geçinemeyen emekli iş arıyor
Tüm Emekliler Derneği Başkanı Satılmış Çalışkan, “2024 emekliler yılı dendi ama fayda göremedik. Açlık sınırın çok altında aylıkla mücadele ettik, hala devam ediyoruz” dedi.
Çalışkan taleplerini sıraladı: “Emeklinin kök maaşı 8 bin lira. Desteklerle 12 bin 500 liraya çıkıyor. Ortalama 14 bin lira. Çoğunluğumuz 14-18 bin lira arasında maaş alıyoruz. Seyyanen emekliye 10 bin lira refah payı verilmeli. Harcamalarımızı temel gıdaya göre yapıyoruz. Enflasyon hesabı da temel gıdanın enflasyonu üzerinden yapılmalı. Böylece ortalama maaşla açlık sınırını ancak yakalarız. Geçinebileceğimiz bir emekli maaşı, sağlıklı işleyen sağlık hizmeti talep ediyoruz. 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Yasası çağdaş hale getirilmeli, bu yapılırken de emeklinin fikrinin alınmalı. Emeklilik yaşa değil, hizmet ve prime göre yapılmalı” dedi.
3 milyon civarında emeklinin çalıştığını kaydeden Çalışkan, “Herkes iş arıyor ama bulamıyor” sözleriyle emeklinin dramını gözler önüne serdi.
Asgari ücretin altında
2001’de emekli maaşı, asgari ücretin 1.6 katı iken, 2024’te durum tersine dönerek asgari ücret, en düşük emekli maaşının 1.4 katına çıktı.
