Japonya'daki yaşlıların yalnızlıktan sığındığı liman: Huzurevi değil hapishane!

Japonya'nın en büyük kadın hapishanesi Tochigi'deki mahkumların yaş aralığı, yaşlanmakta olan toplumun bir yansıması adeta.

Odalar yaşlılarla dolu, koridorlarda yavaş yavaş yürüyen, kimi zaman da yürüteç kullanan mahkumlar var. Mahkumların yıkanmasına, yemek yemesine, yürümesine ve ilaçlarını almasına gardiyanlar yardım ediyor.

Gardiyanların anlattığına göre buradaki yaşlı mahkumlar dışarıda yalnızlığı öyle derinden hissediyorlar ki, hapiste kalmayı yeğliyorlar.

Başkent Tokyo'nun kuzeyindeki Tochigi Kadın Hapishanesi'nde görevli Takayoşi Şiranaga, CNN International'a hapishanede sonsuza dek yaşamak isteyen, öyle ki hapiste kalmak için aylık 20 bin ila 30 bin yen (130-190 dolar / 4600-6700 TL) ödeyenler olduğunu bile söylüyor.

Hapishanede kalan mahkumların hapishaneye bağlı üretim merkezlerinde çalışması gerekiyor. Bunun karşılığında düzenli olarak yemeklerini yiyor, sağlıkları kontrol ediliyor ve yaşlı bakımı alıyorlar. Ayrıca dışarıda sahip olmadıkları bir şeye sahipler: Yoldaşlar.

Mesela CNN'in mikrofonunu uzattığı 51 yaşındaki Yoko son 25 yılda beş kez uyuşturucudan dolayı hapis cezası almış. Hapishaneye her geldiğinde yaş skalasının daha da büyüdüğünü söyleyen Yoko "Bazıları paraları biterse kasten kötü şeyler yapıp hapishaneye girmeye çalışıyor" diyor.

Yalnızlığın ve fakirliğin ne demek olduğunu çok iyi bildiğini söyleyen Akiyo, 60'lı yaşlarındayken yiyecek çaldığı için hapse atılmış. Bu da onun hapisteki ikinci seferi. Akiyo "Ekonomik durumum iyi olsa ve rahat bir yaşam tarzım olsa hayatta böyle bir şey yapmazdım" diyor.

Akiyo ikinci kez hırsızlığa yeltendiğinde emekli maaşının "çok az" olduğunu ve onun da iki ayda bir ödendiğini söylüyor. Cebinde 40 dolardan (1400 TL) daha az parayla, emekli maaşını almasına iki hafta kala "kötü bir seçim yaptığını" söyleyen Akiyo, çok sorun olmayacağını düşünerek ikinci kez hırsızlığa yeltenmiş. Önceki mahkumiyeti nedeniyle bir kez daha hapse atılmış.

Ailesinden destek alamayan Akiyo, geleceği düşünmeyi bıraktığını söylüyor. CNN'e konuşan yaşlı kadın hapse atılmadan önce birlikte yaşadığı 43 yaşındaki oğlunun da zaten kendisine sürekli "Keşke yok olup gitsen" dediğini söylüyor.

Yaşlı mahkumların çoğu hırsızlık yaptığı için hapse atılıyor. Özellikle de kadınlar. Hükümetin 2022 verilerine göre yaşlı kadın mahkumların yüzde 80'inden fazlası hırsızlık nedeniyle hapse atılmış.

Kimi bunu hayatta kalmak için yaptığını söylüyor. Japonya'daki 65 yaş üstü yaşlıların yüzde 20'si yoksulluk içinde yaşıyor. Diğerleri de dışarıda yapacak bir şey bulamadıkları için buna yöneldiklerini söylüyor.

Hapishane gardiyanı Şiranaga "Dışarısı soğuk olduğu ya da aç oldukları için buraya gelenler var" diyor.

Hapishanedeyken hasta düşenler bedava sağlık tedavisi görebiliyor. Ancak hapishaneden çıktıkları anda bunun parasını ödemek zorunda kalıyorlar. Dolayısıyla Şiranaga'ya göre bazıları olabildiğince uzun süre hapiste kalmaya çalışıyor.

Japonya'daki 65 yaş üstü mahkumların sayısı 2003'ten 2022'ye dört katına çıktı. Gardiyanların görevleri de bu yüzden değişikliğe uğradı.

Önceden mahkumları gözetim altında tutan gardiyanlar artık yaşlıların altını temizliyor, banyo yapmalarına ve yemek yemelerine yardım ediyor. Şiranaga "Bu noktada burası hükümlü suçlularla dolu hapishaneden ziyade huzurevine döndü" diyor.

Yetkililer de mevcut sorunu kabul ediyor. Sosyal Yardım Bakanlığı 2021 yılında cezaevinden çıktıktan sonra destek gören yaşlı mahkumların yeniden suç işleme olasılığının destek almayanlara göre daha düşük olduğunu söylüyor. Bakanlık o zamandan beri yakını olmayan yaşlılara destek olmak için toplum yardım merkezlerinin sayısını artırdığını söylüyor.

Adalet Bakanlığı da kadın mahkumlar için bağımsız yaşam, madde bağımlılığından kurtulma ve aile ilişkilerinin nasıl yürütüleceği konusunda rehberlik sunan programlar başlattı.

Hükümet şu anda konut yardımlarını yaşlılar için nasıl erişilebilir kılacaklarını değerlendiriyor. Japonya genelinde 10 belediye, yakın akrabası olmayan yaşlılara yardımcı olacak girişimleri deniyor.

Ancak dünyanın en uzun yaşam süresine sahip ve doğum oranlarının en düşük seviyelerde olduğu Japonya'da bu girişimlerin ne kadar başarılı olacağı belirsiz.

Japonya'daki yaşlı sayısı öyle hızla artıyor ki hükümet araştırmalarına göre 2040 yılına kadar ülkenin 2.72 milyon yaşlı bakım personeline ihtiyacı olacak.