Kayıt dışı çalışan emekli sayısında patlama

Serkan ÜSTÜN / Nefes.com.tr

Türkiye'de emekliler, düşük maaşların ve ağır yaşam koşulları altında eziliyor. Artan hayat pahalılığı ve yetersiz maaşlar, milyonlarca emekliyi yeniden çalışma hayatına itiyor.

Bu durum da kayıt dışı istihdam sorununu beraberinde getiriyor. Kesintilerden kaçınmaya çalışan birçok emekli, zorunlu olarak güvencesiz işlerde çalışmayı tercih ediyor.

SGK ve TÜİK verilerinden yapılan hesaplamaya göre, bu yılın üçüncü çeyreğinde yaklaşık 5,4 milyon emekli kayıt dışı çalıştı.

DÜŞÜK AYLIKLAR EMEKLİLERİ ÇALIŞMA HAYATINA ZORLUYOR

Dün açıklanan enflasyon rakamlarına göre Türkiye'de SSK ve Bağ-Kur emeklilerin maaş zammı yüzde 15,75 oldu. Türkiye'de en düşük emekli maaşı ise 12 bin 500 seviyesinde.

Hal böyle olunca milyonlarca emekli de ilerleyen yaşına rağmen çalışma yaşamına devam etmek zorunda kalıyor.

Kayıtlı çalışmaları halinde maaşlarından kesinti yapılan pek çok emekli aynı zamanda kayıt dışı çalışmaya mecbur kalıyor.

Rakamlar hem çalışan emeklilerin sayısının hem de kayıt dışı çalışma ile yüz yüze kalan emekli sayısının son dönemde patlama yaptığını gösteriyor.

Ayrıca Türkiye’de kök aylıkları 12 bin 500 TL'den düşük olan emeklilerin sayısı ise gün geçtikçe artıyor.

Giriş yılına göre aylık bağlanma oranlarının düşmesi nedeniyle emekli aylıklarındaki seviyenin daha da gerileyeceği tahmin ediliyor.

KESİNTİDEN KAÇINMAYA ÇALIŞIYORLAR

Emeklilerin tekrar çalışmaya başlamaları durumunda, normal şartlar altında emekli aylıklarında kesinti oluyor.

Kayıtlı çalışan emekliler, emekli aylıklarının yanında maaş alabilmek için prime esas kazançlarının yüzde 32’si oranında “Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP)” ödemek zorunda kalıyor.

Adeta 'kuş kadar' olan maaşlarında ek kesinti olmasını istemeyen ve geçinmek için hâlâ çalışmak zorunda olan emekliler de kayıt dışı istihdama yöneliyor.

TÜİK ve SGK verileri de bu gerçeği doğruluyor.

EMEKLİ SAYISI AZALIYOR MU?

TÜİK anketinde işgücüne dahil olmayan ve emekli olduğun beyan edenlerin sayısında önceki yıla göre azalma gerçekleştiği görüldü.

Geçtiğimiz yıl 5 milyonun üzerinde olan bu rakam 2024’ün ilk çeyreğinde 4 milyon 628 bine, ikinci çeyrekte ise 4 milyon 373 bine geriledi. Üçüncü çeyrekteki emekli sayısı ise 4 milyon 317 bine geriledi.

Bu istatistikte 'çalışan emekliler' SGK’dan emekli maaşı alsalar dahi işgücüne dahil olarak görünüyor ve ‘emekli’ olarak sayılmıyor. Bu nedenle SGK kayıtları ile TÜİK verisi arasındaki fark büyük oranda çalışmaya devam eden emekli yurttaşları kapsıyor.

İstatistiklere bakıldığında Mart 2023’te yürürlüğe giren Emeklilikte Yaşa Takılanlar düzenlemesi sonrası emekli olan pek çok kişinin çalışmaya devam ettiği görülüyor.

SGK istatistiklerine göre, Türkiye’de ağustos ayında 11 milyon 791 bin kişi emekli aylığı alıyor.

Ancak TÜİK’in işgücü istatistikleri için yapılan ankette emekli olduğunu beyan edenlerin sayısı yalnızca 4 milyon 373 bin.

Arada 5,4 milyonluk dramatik bir fark bulunurken bu vatandaşların birçoğu yapılan kesintiler nedeniyle kayıt dışı çalışıyor.

Ağustos ayında Sosyal Güvenlik Destek Primine tabi emeklilerin sayısı ise 2 milyon 42 bin 234 seviyesinde. Bu durumda normal şartlar altında işgücünde olmayan emekli sayısının 9 milyon 750 bin kişi olması gerekir.

Ancak TÜİK’e baktığımızda bu rakam yalnızca 4 milyon 317 bin seviyesinde. Bu durumda arada kalan 5 milyon 433 bin kişinin büyük çoğunluğu kayıt dışı çalışan durumda.

İŞ CİNAYETLERİNE KURBAN GİDİYORLAR

Diğer taraftan yüksek yaşlarda ağır işlerde çalışan kişi sayısının fazla olması iş güvenliği sorunlarını da beraberinde getiriyor.

DİSK Emekli-Sen'in paylaştığı verilere göre, 2024 yılının ilk 11 ayında 1708 işçinin iş cinayetlerinde hayatını kaybederken bunların 512'si 50 yaş ve üstü işçiler oldu.

Yani 2024'te iş kazalarında ölen her her dört işçiden birinin emekli veya emekli olma çağında olduğu görüldü.

Not: TÜİK'in ayrıntılı işgücü verilerini çeyreklik bazda açıklaması nedeniyle, son açıklanan veri üçüncü çeyreğe ait olduğu için SGK verileri ile yapılan kıyaslama Ağustos ayı verileri üzerinden yapıldı.