Kamu İhale Kurumu tarafından açıklanan 2024 yılına ilişkin Kamu Alımları Raporu'na göre geçtiğimiz yıl 130 bin 345 ihale yapıldı.
Bu ihalelerin 20 bin 434'ü daha sonra iptal edilirken, imzalanan sözleşmelerin toplam bedeli 2 trilyon 196 milyar lira oldu.
2024 yılında 4734 sayılı Kanun kapsamında yapılan ihalelerin adet olarak yüzde 44,18'i mal alımı, yüzde 22,29'u yapım işi, yüzde 33,35'i hizmet alımı ve yüzde 0,19'u danışmanlık hizmet alımına ait.
ASLAN PAYI 21/B'DE
Bu ihalelerin adet olarak yüzde 78,28'i kanunda belirtilen ihale usulleri kapsamında gerçekleştirilirken, yüzde 21,72'si istisna kapsamında gerçekleştirildi. Tutar olarak bakıldığında ise ihalelerin yüzde 55,16'sı açık ihale usulü, yüzde 43,79'u pazarlık usulü ve yüzde 1,05'i ise belli istekliler arasında ihale usulü olarak gerçekleştirildi.
Tutar olarak bakıldığında pazarlık usulü ile yapılan ihalelerin toplam tutarının yüzde 94,59'u 21/b kapsamında gerçekleştiği görüldü. Pazarlık usulü ile yapılan 770 milyarlık liralık ihalenin 729 milyar lirası 21/b yöntemi ile gerçekleştirildi. Bu ihalelerin 678 milyar lirası yapım ihalesiydi.
CUMHURBAŞKANLIĞI AÇIK USÜL TERCİH ETMEDİ
Devlet kurumları arasında Cumhurbaşkanlığı’nın yaptığı alımlar dikkat çekti. Cumhurbaşkanlığı 2024 yılında toplam 5 milyar 264 milyon liralık 2035 ihale düzenledi. Cumhurbaşkanlığı, maliyeti büyük ihalelerde “istisna” yöntemini tercih etti. Cumhurbaşkanlığı’nın istisna yöntemiyle yaptığı 65 ihalenin bedeli 4 milyar 652 milyon lirayı buldu. Cumhurbaşkanlığı, bin 902 doğrudan temin yoluyla yaptığı alımlarda 221 milyon lira harcadı. Kanun kapsamında yapılan 68 ihalenin bedeli ise 391 milyon lira oldu.
İHALE KANUNU 180 KEZ DEĞİŞTİ
Kamuda mal/hizmet alımlarında şeffaflığı artırmak için 2003'te yürürlüğe giren Kamu İhaleleri Kanunu, 180’den fazla kez değiştirildi. Kanunda asıl yöntem olarak belirtilen açık ihalelerin oranı yıllar içinde yüzde 60’lara kadar düştü. İstisna maddeleri alfabenin tüm harflerini aşan sayıda genişletildi.
Kamu İhale Kanunu’nun 18. maddesi, kamunun yapacağı mal, hizmet ve yapım ihalelerinde uygulanacak üç yöntem gösteriyor: Açık ihale, Belli İstekliler Arasında ihale ve Pazarlık Usulü…
Kanunun beşinci maddesine göre açık ihale ve belli istekliler arasında ihaleler asıl yöntem olarak belirlenmiş durumda. Pazarlık usulü ise yalnızca kanunda belirtilen özel hallerde kullanılabiliyor.
KİMSELERE DUYURULMADAN YAPILIYOR
Ancak AKP iktidarı, son yıllarda özellikle büyük yapım ihalelerinde, rekabete imkan sağlayan açık usül yerine, 21/b pazarlık usulünü tercih ediyor. Yasanın olağanüstü haller için belirlediği pazarlık usülünde, ihale ilanı yayınlama zorunluluğu yok. İdare istediği firmalara özel davet göndererek, kapalı kapılar ardında ihale sürecini tamamlayabiliyor.
