Senatör, rahip, adli tıpçı... Eski Başkan Duterte'yi tutuklatan delilleri onlar topladı

Filipinler'in eski Devlet Başkanı Rodrigo Duterte, iktidarda olduğu yıllarda uyuşturucuyla mücadele kapsamında insanlığa karşı suçlar işlediği gerekçesiyle Uluslararası Ceza Mahkemesi'ne (UCM) teslim edildi. Duterte'ye yöneltilen suçlamalardan biri de o dönem en az altı bin kişinin ölümüne neden olan grupları kurmak ve desteklemek.

Aslında hak grupları, 2016'da iktidara gelen liderin operasyonlarında 30 bine yakın insanın öldüğünü söylüyor. Bazıları için Duterte'nin tutuklanması beklenmedik bir şeydi. Ancak Filipinler'de yıllardır bunun için savaşan rahipler, siyasetçiler, doktorlar, gazeteciler ve kurbanların akrabaları vardı. İşte Duterte'nin tutuklanmasında rol oynayan en kilit isimler...

Katolik Rahip Flaviano Villanueva

Duterte'nin adalete teslim edilmesinde rol oynayan kilit isimlerden biri, uyuşturucuyla mücadele şekline çok tepkili yaklaşan birkaç Filipinli rahipten biri olan Flaviano'ydu. Kurbanların aileleri konuşmaya korktuğunda kilise onlara hikayelerini anlatabilmeleri için sığınacakları bir liman oldu. Ayrıca Flaviano bir gün mahkemede kullanılabilecek yargısız infaz kanıtlarını da toplamaya yardım etti.

Arise Projesi'yle kurbanların bedenleri ailelerinin de izni alınarak geçici süre mezarlarından çıkarılarak yakılmış ve daha kalıcı bir yere taşınmıştı. Bu süreçte kurbanların ölüm nedenleriyle ilgili deliller toplanmış, bunların çoğunun resmi makamların anlatılarıyla çeliştiği anlaşılmıştı.

Flaviano bu sayede dönemin hükümetinin öldürme yöntemleri hakkında ortaya sistematik bir modelin çıktığını belirtiyor.

Ölüleri yeniden inceleyen otopsi uzmanı Raquel Fortun

Raquel Fortun'un "uyuşturucuyla mücadele" soruşturması beklenmedik koşullar altında başladı. Duterte yönetiminin üstünden beş yıl geçmiş, 2021 yılına gelinmişti. Kurbanların ailelerinin çoğu mezarları ancak kısa süreliğine kiralayabiliyor, çoğu zaman sevdiklerinin kalıntıları mezarlıklardan çıkarılıyordu.

Flaviano'nun Arise Projesi'yle Fortun kurbanlara düzgün bir otopsi yapılmasını mümkün kıldı. Filipinler Üniversitesi'ndeki deposuna bir masa koyan Fortun orada çalışmalara başladı. Bu süreçte resmi otopsilerin yapılış şekillerine dair çok ciddi dengesizlikler buldu. Buna göre kurbanların ölümleri hatalı bir şekilde doğal nedenlere bağlanmış ya da kurbanların vücutlarındaki mermiler çıkarılmamıştı.

Senatör Leila de Lima

Leila de Lima Duterte'ye karşı sesini yükselten birkaç siyasetçiden biriydi. O zamanlar Senato'da Adalet ve İnsan Hakları Komitesi'nin başkanı olan Lima, ölümlerle ilgili soruşturma başlattı. Ancak bunun bedeli de ağır oldu. Duterte bu soruşturmaya Lima'yı kamuoyu önünde aşağılayarak cevap verdi, kısa süre sonra da Lima asılsız suçlamalarla altı yılı aşkın süre hapis cezasına çarptırıldı. Lima hakkındaki suçlamalar ancak geçen yıl tamamen düşürüldü.

Yaslı amca Randy delos Santos

Santos'un 17 yaşındaki yeğeni Kian delos Santos, Duterte'nin uyuşturucuyla mücadele kapsamında öldürülen kurbanlardan biriydi. Kian, Caloocan City'deki evinin yakınlarında karanlık bir sokakta elinde silahla cenin pozisyonunda ölü halde bulunmuştu.

Polis Kian'ın kendilerine ateş ettiğini ve nefsi müdafaada bulunduklarını savunmuştu. O dönem yetkililer sık sık bu gerekçeye sığınıyordu. Ancak Kian'ın ölümü halk içinde büyük öfkeye neden oldu ve protestoların başlamasına yol açtı. Kian'ın ölümünden sorumlu polisler yargılandı. Ancak Kian'ınki gibi ses getiren bir cinayet olayında bile ailenin adalet savaşı zorlu geçti. Santos kanıt ve görgü tanığı bulmakta çok zorlandıklarını anlattı.

Santos Kian'ın ölümünün ardından Flaviano'nun kurbanların ailelerine destek olmak için kurduğu Arnold Janssen Kalinga Vakfı'nda çalışmaya başladı. Santos konuşabildiği kurban ailelerinden topladığı kanıtları UCM soruşturmacılarına teslim etti.

Fotoğrafçı Raffy Lerma

Filipinli fotoğrafçı Raffy Lerma, Duterte'nin uyuşturucuyla mücadele kampanyasının ilk günlerinde işlenen cinayetlerden birini kayda aldı. Lerma o zamanı şöyle anlatıyor: "Gittiğim ilk olay yerini hatırlıyorum. O gece bir şeyler farklıydı. Neden mi? İnsanlar kurbanlara nefret saçıyor, ölmeyi hak ettiklerini söylüyordu... Benim için başlangıç noktası buydu. Ortada empati diye bir şey yoktu. Bir şeylerin değiştiğini anlamıştım."

Lerma gibi gece çalışan fotoğrafçılar, bu cinayetlerin görüntülerini çekiyordu. O zamandan beri de bu fotoğrafçılara "gece gezginleri" deniyor.

Duterte başkanlığının ilk yıllarında bu cinayetlerin çoğunu reddetti. Lerma gibi fotoğrafçıların çektiği fotoğraflar ise dezenformasyonun üstesinden gelmeye ve sahadaki gerçeği ortaya çıkarmaya yaradı.