Sosyal medyada aylardır tartışma konusu: Uzmanlar ve yaşayanlar uyarıyor, 'yapmayın'

Derleyen: Miray Tamer / Nefes.com.tr

Daha çok 'gelenekçi' toplumlarda görülen akraba evlilikleri, kentleşme ve sanayileşmenin hızlandırdığı modernleşmeyle birlikte her ne kadar geriliyor gibi görünse de hala mevcudiyetini koruyor.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerinde 2010 yılında gerçekleşen resmi evliliklerin yüzde 5.9'unun akraba evliliği olduğu, bu oranın zaman içinde düştüğü ve 2023 yılında yüzde 3.2 olarak kayıtlara geçtiği görülüyor.

Son açıklanan istatistiklere göre akraba evliliklerinin en yüksek olduğu il yüzde 17.7 ile Şanlıurfa.

Onu yüzde 12.4'le Siirt ve yüzde 12.3'le Muş takip ediyor.

En düşük olduğu şehirler ise yüzde 0.5'le Edirne ve 0.6'yla Kırklareli'yle Bartın.

'YASAKLANSIN' DİYEN DE VAR, DALGA GEÇEN DE

Özellikle son aylarda sosyal medya platformlarında gündem olan konu kullanıcıları ikiye ayırırken sağlıkçıları da alarma geçirmiş durumda.

Kimileri başına gelenleri veya çevrelerinde yaşananları anlatarak Hollanda'daki gibi kesinlikle yasaklanması gerektiğini belirtiyor. Bir kısım meseleyi tiye alırken, bazıları da durumun 'gayet normal olduğunu' savunuyor.

Uzmanlar sıklıkla görülen genetik hastalıklar ve alınması gereken önlemleri sıralarken risklere özellikle dikkat çekiyor.

Bu çiftlerin çocuklarda zeka geriliği, orak hücre anemisi, ölü doğum, talasemi, kistik fibroz, konjetinal adrenal hiperplazi (KAH), spinal muskuler atrofi (SMA) ve apır kombine immün yetmezlik (balon çocuk) ihtimali artıyor.

Hekimler şunları söylüyor:

Tıbbi Genetik Uzmanı Doç. Dr. Muhsin Elmas: “Kuzenlerimizle, anneannelerimizle, dedelerimizle DNA yapılarımızda büyük benzerlikler bulunuyor. Bu sebeplerden dolayı kuzen evlilikleri çok risklidir. SMA ve DMD’nin de yer aldığı birçok hastalığa davetiye çıkartıyor.

Amacımız ve tüm çabamız, genetik hastalıkla doğan çocukların sayısını azaltmaktır. Kuzenlerimizle, anneannelerimizle, dedelerimizle DNA yapılarımızda büyük benzerlikler bulunuyor.

Her insan ortalama iki ya da üç hastalığın taşıyıcısıdır. Bu sebeplerden dolayı kuzen evlilikleri çok risklidir. SMA ve DMD’nin de yer aldığı birçok hastalığa davetiye çıkartıyor. Burada devreye gebelik öncesi çiftler arası ortak taşıyıcılık tespit testleri giriyor."

'FARKINDALIK ARTMALI'

Çocuk Nörolojisi Uzmanı Prof. Dr. Dilara Füsun İçağasıoğlu: “Ülkemizde de çok sık rastlanılan akraba evliliklerinin genetik geçişli hastalıklar için bir risk oluşturuyor.

Ailelerin bu konuda da farkındalıkların arttırılabilmesi için sağlık çalışanları ve medyanın iş birliği ile konuya eğilmelerinin, sık sık nadir hastalıkları gündeme getirerek, biz sağlık çalışanlarına ve topluma nadiri hatırlatmalarının doğru olacağı kanısındayım.”

'BİRDEN FAZLA GEN ÇIKIYOR'

Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Prof. Dr. Gonca Yetkin Yıldırım: "Tüp bebek yapmak isteyen çiftlerimizde detaylı incelemeler ve testler yapıyoruz. Daha önceki çocukları hasta olan çiftlerimiz, sağlıklı bireyler dünyaya getirmek için tüp bebek merkezlerine başvurabiliyor. Taşıyıcılık ve akrabalık çok büyük bir sorun, tek bir gen çıkmıyor. Birden fazla gen çıkıyor."

YAŞAYAN ANLATIYOR: 'BİLSEYDİM YAPMAZDIM'

Adana'da yıllar önce akraba evliliğinden dolayı çocuğunun dünyaya sağlıksız geldiğini söyleyen Adem Arslan, gençlere seslenerek bundan uzak durmaları gerektiğini belirtiyor.

"Çocuğum 17 yaşında, gezmediğimiz doktor, gitmediğimiz hastane kalmadı. Hastanede her bölüme tedavi için gidiyoruz. Oğlum üç ay önce daha kötüydü şu an iyiye gidiyor" diyen Arslan, şunları kayda geçiriyor:

"Oğlum doğuştan sağlıksız dünyaya geldi, topuk kanı aldırmıştık ama doktorlar akraba evliliği yaptığım için bu sorunun ortaya çıktığını belirtti.

Önceden bilseydim bu durumu, doğacak çocuğumun sağlığı için akraba evliliği yapmazdım. Yeni evlenecek çiftlere ve çocuk sahibi olmak isteyenler akraba evliliği yapmasın."

(TÜİK, DHA İHA, NEFES)