Suriyeliler dönmek istemiyor: İlk iki ayda gidenler 100 bini bile bulmadı

Suriye'de Beşar Esad rejiminin yıkılmasının ardından, yıllardır evlerinden uzak yaşayan Suriyeli mültecilerin büyük bir kısmı evlerine dönme hayaliyle hemen yollara döküldü.

Onlara göre artık savaş bitmiş ve misafirlik dönemi sona ermişti. Ancak dönenlerden bazıları istediği gibi bir yer bulamamanın hayal kırıklığını taşıyor.

İlk günlerin heyecanıyla Suriye'ye dönen ailelerin çoğu, harap olmuş altyapı, su ve elektriksiz geçirilen günler ve çocuklar için eğitim olanaklarının var olmadığı gerçeğiyle karşı karşıya kaldı. Bu durumun kısa sürede normale dönmeyeceğinin anlaşılması geri dönenlerde hayal kırıklığı yarattı.

Esad'a bağlı güçlerin karadan ve Rusya'nın havadan saldırılarının ardından 2017 yılında İdlib'i terk ederek İstanbul'a kaçak yollarla gelen 35 yaşındaki Ahmed Al-Sheikh ve ailesi geri dönen ancak pişmanlık yaşayan ailelerden yalnızca biri.

Türkiye'de uzun uğraşlardan sonra kendisi ve ailesi için istikrarlı bir yaşam kuran Ahmed, Esad'ın düşmesinin ardından Halep'e dönmeye karar verdi. Türkiye'ye tekrar girişini önleyen bir belge imzalayarak Halep'e dönen Ahmed, yıkıcı yaşam koşulları karşısında şok oldu.

"Rejim düştükten yaklaşık on gün sonra, gönüllü dönüş yoluyla Suriye'ye döndüm. Beklentilerimin ötesinde bir felaket durumuyla karşılaştım. Bu durumu hiç hayal etmemiştim. 2015 ve 2016'da durum çok daha iyiydi. Şu anda elektrik olmadan hiçbir şey yapamıyoruz. Yıkanma, yemek ve içecek suya bağlı, ancak su çoğu zaman kesiliyor. Türkiye'deki veya diğer ülkelerdeki akrabalarla iletişim internete bağlı, ancak çoğu zaman, ağ sorunları nedeniyle iletişim neredeyse yok. Su ve elektrik en büyük zorluklar."

Ahmed, şimdi cep telefonu tamir dükkanı açtığı Halep'teki yaşama adapte olmaya çalışıyor.

Türkiye'de çalıştığı süre içinde Suriye'de bombalanmış olan evini onarmak için biraz para biriktirdiğini ancak bunun şu anda mümkün olmadığını gördüğünü söyleyen Ahmed, "Kendi işimi, yani cep telefonu bakımını başlattım, geleceği belirsiz. Projemin burada, bu ülkede başarılı olup olmayacağını bilmiyorum. Başarısız olursa, Türkiye'de kazandığım her şeyi kaybedeceğim" dedi.

Ahmed gibi 2024 yılı sonuna kadar Suriye'ye geri dönenler, gönüllü dönüş tahahhütnamesiyle Türkiye'deki haklarından feragat ettiler.

İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, yıl sonundaki açıklamasında Esad'ın 8 Aralık'ta devrilmesinin ardından geçen 21 günde 35 bin 114 kişinin gönüllü geri dönüş taahhütnamesi imzalayarak Türkiye'den ayrıldıklarını söylemişti.

Yerlikaya geçen haftaki açıklamasındaysa Esad yönetiminin devrilmesinin ardından toplam 81 bin 576 Suriyeli sığınmacının ülkesine döndüğünü ifade etti.

Türkiye'de üç milyondan fazla Suriyeli mültecinin olduğu biliniyor.

Suriyeli mültecilere yardım sağlayan Mülteciler Derneği'nin Sosyal Refah Direktörü Kadri Güngörür, "Mültecilerin çoğu, Esad rejiminin düşmesinin ardından başlangıçta dönüşe dair heyecanlıydılar ancak zamanla bu heyecan azaldı. Esad rejiminin düşmesi ile her şeyin bekledikleri gibi olmadığını, eğitimsizlik ve sağlık sorunları gibi sorunlarla karşılaştıklarını fark ettiler" dedi.

Geri dönüş sürecinin Suriye'deki belirsizlikler ve yaşam kaynaklarının yeterli olmaması nedeniyle yavaşladığını söyleyen Güngörür, "Bazı ailelerin pişmanlık duyup geri dönme isteği taşıdıkları görülüyor" dedi ve "Türkiye'deki yaşam şartları ile Suriye'yi kıyasladıklarında, Türkiye'nin onlara daha fazla fırsat sunduğunu kabul edebiliriz" dedi.

Suriyelilerin evlerine dönüşü planlayabilmesi ve geri dönüş sürecini desteklemek için bu yıl izinli çıkış-giriş sistemi olarak adlandırılan bir sistem başlatıldı. Bu sistem geciçi koruma altındaki Suriyelilerin kısa süreli olarak Suriye'ye gidip Türkiye'ye dönmelerine imkan tanıyor.

1 Ocak 2025 tarihinde başlayan izinli çıkış-giriş hakkı kapsamında, talebi uygun görülenlerin, en geç 1 Temmuz 2025 tarihinde çıkış yaptığı kapıdan Türkiye'ye tekrar giriş yapması gerekiyor.

İzinli çıkış hakkından yararlananlar, altı aylık süreçte en fazla üç defa Suriye'ye gidip gelebilecek. Bu sürede gidip gelenlerin kimlikleri kendilerinden teslim alınmayacak.

İzinli çıkış hakkı aile reisine verilecek olup, aile reisinin çıkış yapamayacak durumdaysa aile adına, ergin aile üyelerinden birisi bu hakkı kullanabilecek.